De Slaper

‘Waker, Slaper, Dromer’ is een serie van drie wandelingen die zijn vernoemd naar de oude poëtische namen en functies van dijksystemen in Nederland. Daarbij beschermt de waker als eerste tegen het buitenwater, en vangt de landinwaarts gelegen slaper een eventuele doorbraak op. Achter deze slaper ligt soms nog een dromer. Deze wandelingen worden georganiseerd door beeldend kunstenaar Marjolijn Dijkman als onderdeel van haar WaterLANDS kunstenaarsresidentie (2023-2026). De tweede wandeling uit de serie is met Carla Alma en Lotte Jensen.

Carla Alma


Tijdens de heenwandeling neemt activist en voormalig bestuurder Carla Alma (waterschap Noorderzijlvest en Waddenvereniging) ons mee in de recente, bewogen geschiedenis van het Dollardgebied. Ze werpt licht op een kantelpunt dat zich in de jaren zeventig van de vorige eeuw voltrok: een moment waarop het denken over natuur- en waterbeheer ingrijpend veranderde. De opkomende milieubeweging kwam frontaal in botsing met de gevestigde politieke orde, met name op provinciaal niveau. Het was een tijd van verzet, herbezinning en nieuwe visies op onze omgang met het landschap — een verandering die tot op de dag van vandaag voelbaar is in Polder Breebaart en de omgeving. Welke conflicten speelden er destijds? Hoe drukte de milieubeweging haar stempel op het landschap? En hoe had dit gebied eruit kunnen zien als de geschiedenis een andere wending had genomen?

Lotte Jensen


Tijdens de terugwandeling reflecteert cultuurhistoricus Lotte Jensen op de diepgewortelde wisselwerking tussen mens en water in het Dollardgebied. Eeuwenlang hebben landwinning en dijkdoorbraken het landschap gevormd, getekend door rampen én herstel. Water heeft gemeenschappen niet alleen bedreigd, maar ook verbonden — het bracht verlies, maar ook saamhorigheid. De strijd tegen het water leeft in verhalen, liederen en herinneringen. Soms overwonnen we de waterwolf, soms overweldigde hij ons. Lotte Jensen zal ingaan op hoe deze strijd onze nationale identiteit heeft beïnvloed en hoe de culturele verbeelding van rampen en wederopbouw door de eeuwen heen nieuwe betekenis kreeg. Nu de zeespiegel door klimaatopwarming stijgt, worden we wederom geconfronteerd met onze kwetsbaarheid — en misschien ook met een hernieuwd bewustzijn van wie we zijn, en hoe we willen samenleven met het water?


Wandeling

De Dollard, een van de weinige brakwater-getijdengebieden in Europa, is ontstaan uit storm en water. In de 14e en 15e eeuw teisterden zware stormvloeden de zuidelijke oever van de Eemsmond. Rond 1510 bereikte de Dollard zijn grootste omvang – een uitgestrekt binnenwater. Halverwege de 16de eeuw begon het terugwinnen van land; ongeveer tweederde is nu weer ingepolderd. Tijdens onze gezamenlijke wandeling laten we het landschap tot ons spreken en interpreteren we deze vanuit het perspectief van de slaper in brede zin. De slaper beschermt ons tegen de mogelijke doorbraak van de wakerdijk, maar draagt ook de herinnering aan een verdwenen kustlijn – een echo uit een tijd vóór de laatste inpoldering.

Polder Breebaart

Polder Breebaart werd ingedijkt in 1979 en was het laatst ingepolderde stuk land van Groningen dat ontstond toen in het kader van het Deltaplan een nieuwe zeedijk in de Dollard werd gelegd. Dit gebeurde omdat men een kanaal wilde graven van de aangrenzende Punt van Reide naar de Westerwoldse Aa. De aanleg van dit kanaal werd door protesten van boeren en milieuactivisten tegengehouden. De oude wadgeul in de polder werd heropend met een waterdoorlaat naar het estuarium, en het eerste binnendijkse brakwatergetijdengebied van Nederland ontstond. Wat vertelt dit landschap voor onze veranderende relatie met het water, met het estuarium achter de dijken? Wat vertelt het ons over vroeger – en over wat nog komen kan?

Tijdens haar residentie in Groningen onderzoekt Marjolijn Dijkman verschillende locaties die te maken hebben met ontwikkelingen op het gebied van natuurherstel en ontpoldering in het Eems-Dollard-estuarium. De residentie zal leiden tot een eindpresentatie in het voorjaar van 2027. De evenementen die Dijkman organiseert leggen een verbinding tussen artistiek onderzoek, dijkbouw, ecologie, filosofie en regionale geschiedenis. De wandelingen bieden een diepgaande blik op het landschap met bijdragen van de kunstenaar en verschillende experts met unieke en lokale kennis.


Wandeling met Marjolijn Dijkman, Carla Alma en Lotte Jensen
Datum: 22 Juni 2025
Locatie: Polder Breebaart & Johannes Kerkhovenpolder
Tijdstip: 14:00 – 18:00 (inloop vanaf 13:30 met koffie / thee)
Start: Dallingeweersterweg 30, 9947 TB, Termunten
Lengte wandeling: 10 km.
Beperkte toegang: Graag reserveren voor 18 juni 2025
Reserveren via:info@wakerslaperdromer.nl
Deelname: gratis
Honden zijn niet toegestaan op de route i.v.m. loslopende vee.

Zie voor meer informatie: www.wakerslaperdromer.nl