Kultuuragenda

Tuinbouwtradities en technoteelt 

Het terrein van De Proef in het UNESCO werelderfgoed dorp Frederiksoord beslaat 8 hectare en werd in 1884 opgericht als de eerste tuinbouwschool van Nederland. Vandaag functioneert het als werkend landschap en levend archief, waar ruim 600 soorten struiken en bomen samenleven met hedendaagse praktijken op het snijvlak van voedsel, ecologie en cultuur. 

In De Proef ontvouwt zich een tentoonstelling waarin nieuwe relaties tussen mens, machine en het landschap zichtbaar worden. De kunstenaars op deze locatie onderzoeken hoe technologische systemen niet alleen ingrijpen in de wereld om ons heen, maar ook hoe ze onderdeel worden van levende processen: van de groei van een plant tot het geheugen van een landschap, van de ademhaling van een koe tot het rijpen van een tomaat.

Sommige werken tonen hoe nauwgezet technologie natuurlijke cycli volgt of nabootst. Andere onthullen hoe ogenschijnlijk neutrale innovaties, zoals kunstmest of sensordata, verstrengeld zijn in complexe relaties van politieke macht en ecologische uitputting. In deze context krijgt landbouw, ooit het domein van menselijke arbeid en seizoensritme, een nieuwe betekenis. Wat als planten terugvechten tegen menselijke ingrepen in de natuur? Wat als het dier vertelt, het algoritme luistert en het landschap spreekt? 

Tussen digitale ecosystemen, datagedreven zorg, en virtuele plantenwerelden ontstaat zo een speculatief maar tastbaar beeld van landbouw als netwerk van relaties. Niet alleen tussen mens en natuur, maar tussen herinnering en vooruitgang, tussen controle en samenwerking. Hier vragen wij ons af: hoe cultiveren we een toekomst die recht doet aan de verschillende perspectieven die in onze leefomgeving aanwezig zijn?

Dit onderdeel van Machine Entanglements is een coproductie van Noorderlicht en De Proef.

Met en door: affect lab, Crystal Bennes, Ioana Cirlig, Umberto Diecinove, Diana Gheorghiu, Heleen Haijtema, Susanne Kriemann, Michael Najjar, Špela Petrič, Polymorf, Livia Ribichini, Nina van Tuikwerd, Henk Wildschut, Lorenzo Zerbini

Student Open Call

De Proef – Frederiksoord, Drenthe
Majoor van Swietenlaan 15, 8382 CE Frederiksoord

Open: 10:00–17:00 (gesloten op maandag)
Entree: €7,50 · studenten €4,50 ·  Museumkaart niet geldig 

Volg de bordjes vanaf Majoor van Swietenlaan; de ingang bevindt zich aan de zijkant van de tuin. Neem bus 20 of 15 vanaf Station Steenwijk naar halte Frederiksoord; vanaf daar 10 minuten lopen.
 

Het landschap kijkt terug

In Museum Belvédère ontvouwt zich een verstilde maar geladen verkenning van hoe technologie onze blik op de natuur vormt en vervormt. Hier, aan de rand van het bosrijke Oranjewoud, verschuift het perspectief van controle naar reflectie: kunstenaars maken zichtbaar hoe systemen—van camera tot klimaatmodel—onze relatie met de natuurlijke wereld inkaderen, bevragen of zelfs herscheppen.

Sommige werken laten zien hoe technologie ons helpt te kijken naar wat we eerder niet zagen: een vallende gletsjer, een langzaam verschuivend seizoen, een landschap dat zichzelf vastlegt. Andere tonen hoe beelden ontstaan buiten menselijk ingrijpen, of juist binnen de grenzen van een verouderd digitaal apparaat. Door de lens van deze kunstenaars wordt niet alleen vastgelegd wát we zien, maar ook hóe we zien—en welke waarden daaraan ten grondslag liggen.

Museum Belvédère wordt zo een ruimte waarin tijd, geheugen en technologie samenkomen. Een plek waar natuur niet wordt geromantiseerd, maar juist serieus wordt genomen als speler, als geheugen en als medemaker van beeld. Machine Entanglements toont hier hoe het landschap zelf, net als het beeld, gevormd wordt door zowel esthetiek als systeemdenken—tussen zorg en uitputting, tussen verstilling en verandering.

Met en door: Clint Baclawski, Chun Hua Catherine Dong, Hyeseon Jeong & Seongmin Yuk, Anouk Kruithof, Thomas Kuijpers, Victor Mendez, Michael Najjar, Mizuho Nishioka, misha de ridder, Gjert Rognli, Sabrina Ratté, Nicolás Rupcich, Julieta Tarraubella, Stijn Terpstra

Museum Belvédère – Heerenveen-Oranjewoud, Friesland
Oranje Nassaulaan 12, 8448 MT Oranjewoud

Open: 10:00–17:00 (gesloten op maandag)
Entree: €14,00 · studenten €7,00· gratis met Museumkaart 

Wandel vanaf de parkeerplaats door het park naar het museumgebouw. Vanaf Station Heerenveen is het 15 minuten fietsen of 10 minuten met de taxi. Er is geen directe busverbinding.

Binnen de festivalthematiek richten de locaties in Groningen zich op het dubbele gezicht van (technologische) vooruitgang. 

Het Tschumipaviljoen van Kunstpunt toont één installatie over die onzichtbare technologie zichtbaar maakt. 

Met en door: Christy Westhovens 

Tschumipaviljoen (Kunstpunt) – Groningen
Rotonde Hereplein, 9711 EP Groningen

Open: 24 uur per dag 
Gratis toegang 

Buitenpaviljoen op de Hereplein-rotonde, op 5 minuten lopen van Station Groningen. Verschillende bushaltes in de buurt.

In de editie van 2025 richt de Noorderlicht Biënnale zich op de verstrengelde relatie tussen technologie, ecologie en samenleving. De razendsnelle technologische vooruitgang heeft diepgaande impact op biodiversiteit, sociale structuren en ons gedeelde verleden. Met Machine Entanglements wil Noorderlicht bewustwording creëren én het gesprek openen: hoe vormt technologie ons leven, ons landschap en ons collectief geheugen?

De feestelijke opening vindt plaats in het weekend van 11, 12 en 13 juli 2025. Ben jij erbij?

Beeld: Noviki, Dream of the Machine, 2024. Courtesy of BMW Art Club

Mens en machine 

Hier in Drachten, als stad verbonden met de avant-garde van De Stijl en industriële innovaties, verkent Machine Entanglements hoe technologie ons denken, leven en werken fundamenteel verandert. Kunstenaars laten hier een wereld zien waarin glasvezels groeien, als netwerken van wortels onder onze voeten. Hoe digitale ruïnes ontstaan in rivierbeddingen van beton en hoe het menselijk lichaam wordt herleid tot datapunten en algoritmes.

In de getoonde werken klinken centrale vragen door: hoe beïnvloedt technologie onze relatie met onszelf? Hoe verandert zij onze manier van waarnemen, herinneren en handelen? Sommige werken maken zichtbaar hoe technologie ons denken en voelen aanstuurt, anderen leggen bloot hoe consumptie en afvalstromen fysieke en ecologische schade veroorzaken. 

De tentoonstelling laat zien dat de grens tussen mens en machine steeds verder vervaagt. Tegelijkertijd groeit de bewustwording dat technologie ons niet alleen verlengt, maar ook kan vervreemden van ons lichaam, onze omgeving en elkaar. Machine Entanglements nodigt uit om stil te staan bij de vraag: welke toekomst bouwen we met technologie – en voor wie?

Met en door: Noor Boiten, Sophie Gerrard, Hendrik Hantschel, Thomas Kuijpers, Steven Maybury, Livia Ribichini, Sasha Rudensky, Sylvia Sanchez, Sebastian Schmieg, Martine Stig, Katja Stuke

Museum Dr8888 – Drachten, Friesland
Museumplein 2, 9203 DD Drachten

Open: 11:00–17:00 (gesloten op maandag)
Entree: €14,00 · studenten €7,00 · gratis met Museumkaart 

Ingang aan het Museumplein. Machine Entanglements bevindt zich op de tweede verdieping. Neem bus 314 of 115 vanaf Station Heerenveen of Leeuwarden naar halte Drachten Centrum; vanaf daar 7 minuten lopen. Parkeren kan in de parkeergarage naast het museum.

Het onzichtbare zichtbaar 

Op Vlieland, waar de duinen niet alleen het landschap vormen maar ook het leven dragen, wordt drinkwater gewonnen uit een verborgen zoetwaterbel onder het eiland. Regen zakt langzaam door de zandlagen, wordt gefilterd, verzameld en weer opgepompt – een eeuwenoud ritme van vallen, zinken, bewaren. Het is een systeem dat onzichtbaar blijft voor het menselijk oog, maar van vitaal belang is voor wie hier woont en wie hier komt.

In deze context presenteren kunstenaars werken die het onzichtbare zichtbaar maken. Ze richten zich op processen die zich normaal ver buiten onze waarneming voltrekken: diep onder vulkanen, in de aderen van steenkool, of in onderzeese kloven waar de aarde zichzelf vervormt. Fotografie wordt hier niet gebruikt om te registreren, maar om te onthullen: als een soort geologische sensor, als medium voor tijd, druk, warmte en transformatie.

De aarde fungeert daarbij alsj camera, penseel en technologie, als brug tussen weten en verbeelden. Vlieland wordt zo niet alleen een plek van waarneming, maar ook van resonantie – een eiland dat echoot met ondergrondse verhalen, die in beeld gebracht worden door makers die luisteren naar wat zich aan de rand van zicht en tijd afspeelt.

Dit onderdeel van Machine Entanglements is mede mogelijk gemaakt door Arcadia en Into the Great Wide Open.

Met en door: Louis Braddock Clarke, Michael Najjar, Hedwich Rooks

Brouwerij Fortuna – Vlieland, Friesland
Fortweg 10, Oost-Vlieland

Open: 14:00–17:00 (gesloten op maandag en dinsdag)
Gratis toegang 

Neem de veerboot vanuit Harlingen naar Vlieland. De locatie ligt op 15 minuten lopen van de aankomsthaven. Loop richting de jachthaven naar Fortweg 10.
 

Meer dan tachtig studenten, afkomstig van ruim 35 opleidingen uit 9 landen, tonen hier hun antwoord op één uitnodiging: hoe verstrengelt jouw toekomstvisie zich met technologie en jouw omgeving? 

Iedere inzending—van foto, video-still tot 3D-render—heeft een plek gekregen. Er is géén selectie, géén wedstrijd: het alfabet bepaalde de volgorde, zodat ieder werk evenveel aandacht krijgt.

Deze presentatie hangt in De Proef, ooit de eerste tuinbouw-school van Nederland (1884) en vandaag een levende proeftuin waar meer dan zeshonderd boom- en struiksoorten groeien. De jonge makers voegen daar een vandaag nieuw ‘gewas’ aan toe: beelden die de wortels van het verleden verbinden met de circuits van morgen. Zo schetsen de studenten een habitat waarin mens, machine en omgeving samen wortel schieten.

Met en door:
Samuel Alexander, Hadi Asgharpour, Sjoerd Balk, Robin Balschun, Jenny Batchelor, Smiltė Butkevičiūtė, Mortis Boedhoe, Radost Bozhkova / Rvdost, Nina Broers, Pietro Calligaris, Yuan Cao, Alexandrina Ciubotaru, Teije Debie, Wesley Doran, Aaron Drummer, Leon Düllberg, Salome Erni, Pippa Filippa, Ethan Goodrich, Atharva Gupta, Phoebe Shuman-Goodier, Zhi Han, Monica Hamilton, Benthe Hauzendorfer, Mahsa Hosseini, Olivia Huynh, Anna Janssen, Fiona Jassmann, Andrew Kambel, jeo kang, Hanno Ketterer, Gabriëlla M.V. Kievit, Jisu Kim, Klára Kusá, Lei, Yateesha van Loon, Mirjam Lorek, Jiayin Lu, Lulu Lund, Jingjing Lyu, Melina Martseki, Sophie Meyer Borst, Julian Micallef, Jack Milner, Camille Misty, Arlette Munnik-Warmerdam, Anna Musikhina, Sofia Noce, Thomas Oosterhof, Anabel Pérez Lubián, Kristiāna Nikola Pūdža, Bingxu Qiang, Arya Rambod, Rik Roos, Wiktoria Saferna, Adriana Sapia, Jip Schalkx, Caramay Schmelzer, Neele Schlette, Alexandra Schulman, Samantha Simpson-Katz, Kunwar Prithvi Singh Rathore, Kacper Staszczyk, Emma Straňáková, Sejal Suryawanshi, Amitesh A. Tandon, Kyra ten Brink, Sicily Townley, Lennie Tromp, TUNALEE, Albina van den Berg, Adriënne Verburg, Olivier Versteeg, Xingdu Wang, Marlon Webster Paine, Jacky Weerman, Stefan Wijnen, Roma Wuts, Chenxue Xia, Der Zof, 3Kleff.
 

In de editie van 2025 richt de Noorderlicht Biënnale zich op de verstrengelde relatie tussen technologie, ecologie en samenleving. De razendsnelle technologische vooruitgang heeft diepgaande impact op biodiversiteit, sociale structuren en ons gedeelde verleden. Met Machine Entanglements wil Noorderlicht bewustwording creëren én het gesprek openen: hoe vormt technologie ons leven, ons landschap en ons collectief geheugen?

De feestelijke opening vindt plaats in het weekend van 11, 12 en 13 juli 2025. Zet het vast in je agenda en houd deze pagina in de gaten voor updates en meer informatie.

Ben jij erbij?

Photo: Noviki, Dream of the Machine, 2024. Courtesy of BMW Art Club

Het dubbele gezicht van vooruitgang

Hier in de voormalige Niemeyerfabriek, ooit een trots toonbeeld van Groningse industriële vooruitgang, verkent Machine Entanglements ook de schaduwkant van technologische vernieuwing. In een ruimte doordrenkt van arbeid en productie, stellen kunstenaars kritische vragen en zetten ze hun verbeelding aan het werk: wat als technologie niet alleen een middel is om te versnellen, te controleren of te ontginnen, maar ook een kans biedt om te herstellen, te verbinden en vergeten geschiedenissen bloot te leggen?

Nu data, infrastructuren en ecosystemen steeds dieper met elkaar verstrikt raken, tonen de beeldmakers hier hoe technologie wordt gebruikt in verborgen processen, onze maatschappij en zelfs onze eigen verbeelding. Sommige kunstwerken in dit deel van de biënnale laten de verborgen extractie achter de glimmende voorkant van digitale innovatie zien. En weer andere werken zoeken juist naar nieuwe manieren om samen te leven met technologie — waarbij technologie niet domineert, maar luistert naar de aarde, de planten en andere wezens. 

In deze industriële omgeving ontvouwt zich zo ook een nieuw toekomstbeeld: een wereld waarin creativiteit, technologische systemen en ecologische netwerken opnieuw in balans gebracht worden — niet vanuit een drang naar controle, maar vanuit verbondenheid.

Met en door: Chloe Abidi, Roel Backaert & Niels Schrader, Louis Braddock Clarke, Sara Sejin Chang (Sara van der Heide), Florinda Ciucio, Grayson Cooke, Sounak Das, Beyza Dilem Topdal-İrez, Dawid Dobosz, Bart Eysinks Smeets, Danny Franzreb, Emma Godfrey Pigott, Nicolas Gourault, Heinrich Holtgreve & Moritz Metz, Tashiya De Mel, Jack Latham, Emilia Martin, Michael Najjar, Josèfa Ntjam, Thomas Nolf, Noviki, Hannah O'Flynn, Alice Pallot,  Sabrina Ratté, Refrakt, Lena Schabus, Rick Silva, Sondi, Telemagic, Yang Su.

Niemeyerfabriek – Groningen
Paterswoldseweg 43, 9726 BB Groningen

Open: 10:00–17:00 (dinsdag-vrijdag) 12:00–17:00 (zaterdag-zondag)
Entree: €7,50 · studenten €4,50 · gratis toegang met stadjerpas · Museumkaart niet geldig 

Hoofdingang via de Paterswoldseweg, op 5 minuten lopen van Station Groningen. Goed bereikbaar met trein en bus. Parkeren kan bij ParkBee, Theodorus Niemeyerstraat 1.

In de editie van 2025 richt de Noorderlicht Biënnale zich op de verstrengelde relatie tussen technologie, ecologie en samenleving. De razendsnelle technologische vooruitgang heeft diepgaande impact op biodiversiteit, sociale structuren en ons gedeelde verleden. Met Machine Entanglements wil Noorderlicht bewustwording creëren én het gesprek openen: hoe vormt technologie ons leven, ons landschap en ons collectief geheugen?

De feestelijke opening vindt plaats in het weekend van 11, 12 en 13 juli 2025. Ben jij erbij?

Beeld: Noviki, Dream of the Machine, 2024. Courtesy of BMW Art Club

Op dinsdagavond 15 juli organiseren wij een bijzonder muzikaal evenement aan/op het water: Concert at Diep. Van 19:00 tot 22:00 brengen onder andere het Noordpool Orkest en andere Groningse artiesten live optredens ten gehore, ter hoogte van de Koninklijke Roeivereniging de Hunze.
Bezoekers kunnen vanaf de kade genieten van de muziek of met een bootje langsvaren voor een unieke luisterervaring op het water. Met dit gratis openluchtconcert willen wij mensen samenbrengen en verbinding creëren door middel van muziek in een bijzondere setting.
Wij zouden het fantastisch vinden als jullie Concert at Diep willen opnemen in jullie agenda, delen in een nieuwsbrief of promoten via sociale media. Zo zorgen wij er samen voor dat zoveel mogelijk mensen deze avond niet missen.
Behoefte om aanvullende informatie te ontvangen? Laat het gerust weten.